Leerwerktraject 2024
Dag 1: Kennismaken, leren over wat ontwerpend werken inhoudt en welke lagen deze werkwijze kent.
Het leerwerktraject ging van start in het Akoesticum in Ede waar deelnemers op een inspirerende manier kennis maakte met de ontwerpende aanpak. Frank Stroeken en Jannemarie de Jonge namen de deelnemer mee in de geschiedenis van de ontwerpaanpak, de urgentie van de ontwerpende benadering en verschillende theorieën en methoden. Er is een duik genomen in het concept gebiedsprocessen en in verschillende ‘proeverijen’ gingen deelnemers zelf aan de slag!
Dag 2: Hoe pas je de ontwerpende aanpak toe in de praktijk?
Hoe pakt de ontwerpende aanpak uit in een concreet overgangsgebied? Hoe ontwerp je een ontwikkelingsrichting voor zo’n gebied waarbij de natuurdoelen worden gehaald én waarvan ook andere belangen profiteren?
Stap 1 – Observeren in het veld
Op meerdere plekken in het buitengebied werd een stop gemaakt: aan de dorpsrand van Barneveld, in een zone met van intensieve landbouw en in de zone met landgoederen en de Barneveldse beek.
Hier keek iedereen goed naar alle fysieke kenmerken. En naar wat op de betreffende plek de gebruiks- en belevingswaarden leken te zijn. En wat viel er te zeggen over de toekomstwaarde?
Er werden veel foto’s en aantekeningen gemaakt van deze observaties in het veld: de eerste input om later op de dag aan de gang te kunnen gaan met een ontwerp voor de toekomst van het gebied.
Stap 2 – In beeld brengen van de fysieke kenmerken en het krachtenveld
Aangekomen op een locatie met de passende naam Boerderij t Paradijs, midden in het gebied, gingen de deelnemers in groepen aan de slag om alle fysieke kenmerken van het gebied op kaart te zetten. Daarbij werkten ze vanuit de lagenbenadering. Dat betekende eerst te kijken naar de basislaag van bodem en water, vervolgens naar de laag van alle netwerken, en tot slot de naar de laag van het gebruik (occupatie). Hoe combineren die lagen met de gebruikswaarden, belevingswaarden, toekomstwaarden van het gebied?
In gesprek met stakeholders
Minstens zo belangrijk als zicht te hebben op alle fysieke kenmerken, is het om te weten hoe het krachtenveld in een gebied eruit ziet. Hoe verhouden de ecologische, economische, sociale en culturele belangen zich ten opzichte van elkaar?
De deelnemers spraken hier uitgebreid over met twee kenners van het gebied Erica - het Paradijs: Anne Kruft, adviseur integrale gebiedsontwikkeling bij Waterschap Vallei en Veluwe, en Arjan Bossenbroek, programmamanager Landbouwtransitie, RPLG en Stikstof bij regio Roodvalley vanuit de gemeente Barneveld.
Inzicht in alle belangen
Op grote flappen werd alle opgehaalde informatie gestructureerd: welke belangen spelen er allemaal in dit overgangsgebied, welke daarvan botsen en welke overlappen? En hoe is dat allemaal ruimtelijk te duiden?
Stap 3 – Ontwerpen aan twee varianten
In groepen werd vervolgens gebrainstormd en geschetst aan twee ruimtelijke varianten voor een natuurinclusieve inrichting van het gebied. Elke groep werkte onder begeleiding van een van de vijf ‘meesters’: senior-ontwerpers die ruime ervaring hebben met de ontwerpende aanpak in de praktijk. De uitkomsten en de gemaakte kaarten werden aan het einde van de dag aan elkaar gepresenteerd.
Praktijkdagen – Ontwerpende aanpak in de praktijk: Wat als we...
In vijf groepen gingen de young professionals met de ontwerpende aanpak aan de slag in een concreet overgangsgebied waar al een gebiedsproces loopt: het Leudal in Limburg, de Rijn-Maas Delta in Zuid-Holland, Regte Heide Riels Laag, Kempenland-West, en Grenscorridor in Noord-Brabant.
Ze werkten, begeleid door een van de meesters die bij het traject betrokken zijn, aan een nieuw, wenkend perspectief voor deze overgangsgebieden. Daarvoor brachten ze eerst in kaart wat de kenmerken van het gebied zijn, wat er speelt en wie belangrijke spelers en hun belangen zijn. Op basis van veldbezoeken en gesprekken met gebiedspartijen, schetsen ze vervolgens één of meer toekomstscenario’s. En formuleerden op basis van hun onderzoek een aantal adviezen voor de gebiedspartijen.
Slotdag: Presentatie scenario’s en reflectie
Op de slotdag van het traject ‘Ontwerpaanpak overgangsgebieden’ presenteerden vijf groepen deelnemers de scenario’s die ze voor concrete overgangsgebieden maakten: het Leudal, Kempenland-West, Rijn-Maas Delta, Grenscorridor en Regte Heide.
Op een informatiemarkt delen ze met elkaar, met opdrachtgevers van de vijf gebieden en de organisatoren van het leertraject, wat het traject hen bracht aan nieuwe kennis, inzichten en vaardigheden. En wat ze daarvan in hun eigen werk in gebiedsprocessen gaan benutten.
Op deze dag vonden ook Workshops plaats met de onderwerpen:
- Communicatie over natuurherstel, hoe doe je dat?
- Serious Game Bodembouwers: ruimtelijke keuzes te maken vanuit het principe ‘water en bodem sturend’ met behulp van bodemlabels.
- Een CoP Ontwerpend Werken in gebiedsprocessen? Welke leerwensen over het vervolg van dit traject over Ontwerpende aanpak zijn er en hoe kunnen we die samen oppakken?